TÜRKİYE’DE KAMU DENETÇİLİĞİ KURUMU (OMBUDSMANLIK)

 

      Günümüzde Kamu Denetçiliği Kurumu, vatandaş ve idare arasındaki uyuşmazlıkları arabulucu niteliğinde çözümleyerek idari yargıya destek sağlamaktadır. Ombudsmanlık kurumu, şeffaflık, katılımcılık ve verimlilik kriterlerini ön planda tutarak denetim yapmayı amaçlar.

           İlk olarak İsveç’te 1809 yılında Anayasa ile kurulan ombudsmanlık kurumu, 2012 yılında Türkiye’de “Kamu Denetçiliği Kurumu” adıyla Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığı’na bağlı olarak kurulmuştur.

Ombudsman; bağımsız, tarafsız, hukuka aykırılıkları ve haksızlıkları çözmeye görevli ancak kararları bağlayıcı olmayan, idarenin eylemlerini inceleyen kuruluştur. Denetim gücünü meclisten alır ve sorumluluğu yine meclise karşıdır.

Çoğulcu demokrasinin bir kurumu olarak değerlendirilebilecek olan ombudsmanlık kurumu, temel hak ve özgürlüklerin korunması, idarenin denetlenmesi, vatandaş ve idare arasındaki ilişkilerin düzeltilmesinin ve idarenin işlemlerinin hukuka ve hakkaniyete uygunluğunu denetler. Bu bağlamda gerekli mevzuat değişikliklerini önererek vatandaşın devlet yönetimine katılmasının yolunu açar.

Kamu Denetçiliği Kurumu’na idarenin kanunları uygulama ve yorumlama şekilleri hakkında; kamu kurumlarının yönetmelikleri, uygulamaları ve kararları konusunda; kamu görevlilerinin davranışları ve tutumları hakkında mahkemeye başvurmadan önce anlaşma sağlanması için başvurulur. Kamu Denetçiliği Kurumu’na başvuru bir hak arama yöntemidir. Ancak Kamu Denetçiliği Kurumu’na başvurmadan önce, ilgili kuruma dilekçe yoluyla konu hakkında itiraz yapılmış olması gerekmektedir. Söz konusu başvuru dilekçesinin ve bu dilekçeye karşı idarenin cevabının KDK başvuru formuna eklenmesi gerekmektedir.

Kamu Denetçiliği Kurumu’nun görev alanı dışında kalan bazı idari işlemler de vardır. Bunlar:

    1.   TBMM’nin yaptığı yasama faaliyetleri için yapılan başvurular incelenmez.

   2.  Başvuru yapılan konu hakkında mahkemeye başvurulmuşsa, söz konusu başvuru incelenmez. Başvuru incelemesi devam ederken başvuruya ilişkin dava açılırsa başvuru incelemesi sonlandırılır.

   3.  TSK’nın askerlik düzeni, askeri eğitimleri, emirleri, disiplini sağlama amacıyla yaptığı işlemler başvuru dışındadır.

   4. Kamu kurum ve kuruluşlarının yaptığı idari eylem ve işlemler sonucunda başvurucunun menfaatinin ihlal edilmesi gerekir. Menfaat ihlali olmayan durumlarda yapılan başvurular incelenmez.

Sayılan haller dışında, kamu hizmeti esnasında oluşabilecek tüm mağduriyetler için Kamu Denetçiliği Kurumu’na başvurulabilir. Kamu Denetçiliği Kurumu’na Türkiye Cumhuriyeti sınırları içinde sürekli veya geçici olarak bulunan tüm tüzel ve gerçek kişiler başvuruda bulunabilir. Bir istisnadır ki çocuk hakları ile ilgili başvurularda menfaat ihlali şartı aranmaz.

Kamu Denetçiliği Kurumu’na;

    ·         www.ombudsman.gov.tr adresinden başvuru formuyla online başvuru yapılabilir.

    ·       İhlal konusu hakkında bir dilekçe yazıp Ankara’da bulunan Kamu Denetçiliği Kurumu binasına posta yolu ile göndererek başvuru yapılabilir.

    ·         İllerde valiliklere, ilçelerde kaymakamlıklara dilekçe vererek başvuru yapılabilir.

    ·         Ombudsmanlık (Kamu Denetçiliği Kurumu) Kurumu’na giderek bizzat başvuru yapılabilir.

Başvuru dilekçesinde; isim-soy isim, gerçek kişi ise T.C. kimlik numarası, tüzel kişi ise tüzel kişi kimlik numarası, cep telefonu numarası, fiziki yazılmış dilekçe var ise ıslak imza ve şikâyet konusu ve talepler eksiksiz olarak belirtilmelidir.

Başvurular ilk olarak şekil yönünden incelenir. Eğer şekli olarak bir eksiklik varsa başvurucuya ulaşarak eksiklikler giderilir. Sonrasında başvuru incelenmek için konuyla ilgili uzmana gönderilir. Uzman, başvurunun incelenip incelenemeyeceğini araştırır. Eğer başvuru incelenemez ise bu başvurucuya bildirilir. Başvurucu tarafından, şikâyetle ilgili kamu kurumuna öncelikle itirazda bulunulmamışsa KDK tarafından ilgili kuruma başvuru dilekçesi gönderilir.

Başvurunun araştırılması ve değerlendirilmesi için konu hakkında ilgili kurumla görüşmeler yapılır. İlgili kurumdan konu hakkında bilgi ve belgeler talep edilir. 30 gün içerisinde kamu kurumundan belge ve bilgiler gelir. Bu bilgi ve belgeler sonucunda başvuru sahibinin haklı olduğu anlaşılırsa ilgili idareden konuyu çözmesi istenir.

İlgili kurum sorunu dostane bir şekilde çözmekten kaçınırsa başvuru konusu hakkında KDK tarafından idareye tavsiye kararı verilir. İdarenin söz konusu tavsiye kararına uyup uymadığı takip ve kontrol edilir.

Başvurunun değerlendirilmesiyle eğer idarenin işleminde bir sorun bulunmamışsa KDK tarafından başvuru hakkında ret kararı verilir.

Başvurunun değerlendirilmesi ve araştırılması sırasında KDK gerekli gördüğü takdirde bilirkişi atayabilir ve konu hakkında şahit dinleyebilir. Tüm bu işlemler 6 ay içerisinde tamamlanır. Başvurucu bu aşamalar sırasında hiçbir ücrete tabi tutulmaz.

Ombudsmanlık başvurusu, konu ile ilgili yargıya başvuru sürelerini durdurur. KDK kararının başvurucuya tebliğ ile birlikte dava süreleri kaldığı yerden işler.

 

Stj. Av. Bilge Sultan BAKİ