TÜRK HUKUKUNDA GÖÇ VE GÖÇMENLİK

Türk hukukunda göç kavramı Türk soyundan gelen ve Türk kültürüne bağlı olan kişilerin ülkemize yerleşme amacıyla gelmesini ifade etmektedir. Bugünkü yazımızda göçmenlik statüsü koşullarından ve sonuçlarından kısaca bahsedeceğiz.

    A.    GÖÇMEN OLARAK KABUL EDİLMENİN ŞARTLARI

5543 sayılı İskân Kanunun 4.maddesinde göçmen olarak kabul edilme şartları “ Türk soyundan ve Türk kültürüne bağlı olmayan yabancılar ile Türk soyundan ve Türk kültürüne bağlı bulunup da sınır dışı edilenler ve güvenlik bakımından Türkiye’ye gelmeleri uygun görülmeyenler göçmen olarak kabul edilemez.” şeklindedir.

Türk soyundan ve Türk kültürüne bağlı olmanın tayin ve yetkisi 2/7/2018 tarihli ve 700 sayılı KHK’den önce ilgili bakanlıklar görüşü alındıktan sonra Dışişleri bakanlığının teklifi üzerine Bakanlar Kurulu tarafından yapılırken KHK ile artık Cumhurbaşkanı kararı ile verilmektedir. (İskân Kanunu m.7)

İskân Kanunu’nda münferit göçmen koşulları ile toplu göçmen koşulları ayrı ayrı düzenlenmiştir. İskân Kanunun 6. maddesinde toplu halde serbest göçmen kabulü, anlaşma hükümleri gereğince Cumhurbaşkanlığı kararı ile mümkün bulunmakta, icrası Dışişleri Bakanlığınca gerçekleştirilmektedir. Münferit göçmen kabulü ise İskân Kanunun 5.maddesinde düzenlenmiştir. Münferit göçmen kabulü için ülkemize yerleşmek isteyen Türk soyundan ve Türk kültürüne bağlı bulunan kimselerin öncelikle serbest göçmen vizesi alması gerekmektedir. Serbest göçmen vizesi verme yetkisi Dışişleri ve İçişleri Bakanlığına verilmiştir.

5543 sayılı İskân Kanunu’nda serbest göçmen vizesi alabilmek için iki farklı yol bulunmaktadır. Birincisi ihtimal Türkiye’ye yerleşmek isteyen Türk soyundan ve Türk kültürüne bağlı göçmenin Türk vatandaşı birinci veya ikinci derecede bir yakını tarafından referans gösterilmesi, ikinci ihtimal ise kişilerin bizzat ülkelerindeki Türk konsolosluğuna başvurmasıdır. Ancak belirtmek gerekir ki yeni İskân Kanunu’nda serbest göçmen vizesi alınabilmesi için hangi kıstasların temel alındığı açıkça belirtilmemiştir.

Gerek münferit olarak kabul edilen göçmenler gerekse de toplu olarak kabul edilen göçmenler ülke sınırlarımıza giriş yaptıktan sonra göçmen kabul merkezlerinde sağlık, gümrük, idari ve nakil işlemleri yapılır ve bu işlemler yapılana kadar misafir edilirler. Bu süreçte Kızılay Derneğinin yardımı ile İçişleri Bakanlığınca karşılıksız olarak bakım, beslenme ve barınma ihtiyaçları karşılanır. Ayrıca göçmenlerin yetkili en büyük mülki amirine müracaat ederek vatandaşlığa girme beyannamesini imzalayıp göçmen belgesi alması zorunludur. Söz konusu göçmen belgesi iki yıl geçerlidir ve geçici kimlik belgesi yerine geçmektedir. Göçmen kabul edilen kişiler işlemlerin tamamlanmasından sonra Cumhurbaşkanlığı kararı ile Türk vatandaşlığını alır.

Yukarıda İskân Kanunun 4. Maddesinde göçmen kabul edilme şartlarının olumsuz olarak açıklandığından bahsetmiştik. Mezkûr maddede sınır dışı edilmemiş olmak şartı konulmuştur. Anayasamızın 23.maddesinde açıkça belirtildiği üzere vatandaş sınır dışı edilemez ve yurda girme hakkından yoksun bırakılamaz. Dolayısıyla sınır dışı edilebilecek kişiler ancak ve ancak yabancılardır. Kısacası bir kez bile olsa sınır dışı edilmiş bir yabancı göçmen olarak kabul edilemez. Yine İskân Kanununu 4.maddesinde göçmen olabilmek için kişinin güvenlik bakımından Türkiye’ye gelmesinde sakınca bulunmaması gerekmektedir. Bu kavram kapsamının ne olduğu kanununda açıkça belirtilmemiş, idareye geniş takdir yetkisi verilmiştir. Ancak bilindiği üzere idare takdir yetkisini kullanırken keyfi olmamak kaydıyla ülkenin içinde bulunduğu şartlara göre değerlendirme yapması gerekmektedir.

İskân Kanunu 4. maddede sayılan engellerden herhangi birini taşıdığı Türkiye’ye girdikten sonra tespit edilen kişilerin göçmenlik işlemleri iptal edilir.(İskân Kanunu m.8/5)

    B.    GÖÇMENLERE TANINAN MUAFİYETLER

Ülkemizde göçmelere bazı yükümlülükler konusunda muafiyet tanınmıştır. Bunlardan ilki yurda getirecekleri kullanılmış zati, mesleki ve ev eşyaları bir defaya mahsus olmak üzere damga vergisinden ve gümrük vergisinden ve diğer harçlardan muaf tutulurlar. (İK m.34)

İkincisi pasaportlarında yapılacak vize muamelesi ile kendilerine verilen eşya belgeleri her türlü resim ve harçtan muaftır.(İK m.35)

Üçüncüsü İskân Kanunu uyarınca temlik edilen arsa, arazi ve yapılardan bu temlik dolayısıyla veraset ve intikal vergisi ve ferağ alınmaz.(İK m.36)

Dördüncüsü Askerlik Muafiyeti (İK m.37)

    C.    GÖÇ YOLUYLA TÜRK VATANDAŞLIĞININ KAZANILMASININ SONUÇLARI

 

    1-     Mutlaktır

İskân Kanunu gereğince Türk vatandaşlığını göçmenlik ile kazanmış olanlar ile Türk vatandaşları arasında bir fark yoktur, kanun önünde eşittirler.

    2-     Süreklidir

Kanunda düzenlenmiş nedenlerden Türk vatandaşlığını kaybetmediği sürece Türk vatandaşlığı kabul edilen göçmenin vatandaşlığı süreklidir.

    3-     Kolektiftir

İskân Kanunun 8.maddesi uyarınca Türk vatandaşlığına kabul edilen göçmenin yakınları da –kanunda sayılan sınırlar içinde- Türk vatandaşlığını kazanır.

Stj. Av. Gülsüm ESER