Sportif Uyuşmazlıklar Açısından Tahkim

    Sportif Uyuşmazlıklar Açısından Tahkimden bahsedebilmek için Tahkim kavramının tanımını yapmamız gerekir.

    Tahkim: Bir hak üzerinde uyuşmazlığa düşen iki tarafın kendi iradeleriyle bu uyuşmazlığın çözümünü özel kişilere (hakemler) bırakmalarına ve bu özel kişiler tarafından uyuşmazlığın incelenip karara bağlanmasıdır.

     

                Tarafların kendi iradeleriyle tahkime karar vermesi iki şekilde olabilir;

                   a)  Tahkime gitmeyi kararlaştıran ana sözleşmeden ayrı bir sözleşme yaparak,

                   b)  Tarafların tahkime gitmeyi kararlaştırmak amacıyla farklı bir sözleşme yapmak yerine ana sözleşmeye bir tahkim klozu ekleyerek yapabilirler.

SPORTİF UYUŞMAZLIKLAR AÇISINDAN TAHKİM

    Sportif uyuşmazlıklar olarak tanımlanan uyuşmazlıkların tarafı olmak için sporcu veya sportif kuruluş olma koşulu öngörülmektedir. Sportif faaliyete müdahil olmak, uyuşmazlık tarafı olabilmek için yeterli olmaktadır.

                    Sportif Uyuşmazlıklar için üç farklı çözüm yolu vardır. Bunlar;

                     a)  Yetkileri olduğu durumda, devlet mahkemelerine başvurulabilir.

                  b)  İlgili federasyon kurularının izni doğrultusunda federasyonun yetkili kurullarına                                       başvurulabilir. 

                     c)  Ve tabii ki tahkim yoluna gidilebilir.

         Sporun hızlı gelişimi ve yaşanılan uyuşmazlıkların çoğalması, spor hukukuna ve uyuşmazlıklarına özel çözümler sisteminin oluşmasını gerekli hale getirmiştir.

    Sporda ve sportif uyuşmazlıklarda tahkim kurullarının yetkisinin kaynağı Anayasamızın 59. Maddesinin Ek fıkrasından gelmektedir. “Spor federasyonlarının spor faaliyetlerinin yönetimine ve disiplinine ilişkin kararlarına karşı ancak zorunlu tahkim yoluna başvurulabilir. Tahkim kurulu kararları kesin olup bu kararlara karşı hiçbir yargı merciine başvurulamaz.” 

     Bu yetki doğrultusunda Ulusal ve Uluslararası kapsamda sportif uyuşmazlıkların çözümü için tahkim kurulları oluşturulmuştur. Bunlar;

      Türkiye Futbol Federasyonu (TFF) nezdinde oluşturulan Tahkim Kurulu, Spor Genel Müdürlüğü Tahkim Kurulu son olarak da uluslararası spor yargılamasını gerçekleştiren Spor Tahkim Mahkemesi (CAS- Court of Arbitration for Sport) bahsettiğimiz bu kurullar günümüzdeki sportif uyuşmazlıkların çözümünü sağlayan mekanizmalardır.

SPORTİF UYUŞMAZLIKLARIN TAHKİME ELVERİŞLİLİĞİ

       HMK m. 408 "Taşınmaz mallar üzerindeki ayni haklardan veya iki tarafın iradelerine tabi olmayan işlerden kaynaklanan uyuşmazlıklar tahkime elverişli değildir." Madde uyarınca tahkime elverişli olmayan uyuşmazlıklar kanunda belirtilmiştir. Kanun lafzından yola çıkılmakla bir sporcunun evliliği, vatandaşlığı konularında karar verme yetkisi sadece devlete aittir.

      Buna karşılık, spor ile ilgili olan ticari sözleşmeler (sponsorluk sözleşmeleri, sporcuların transferleri ve kiralanmalarını düzenleyen sözleşmeler, televizyon yayın haklarının devrine ilişkin sözleşmeler, vb. gibi sözleşmeler sporcular ve kulüpleri arasında mevcut olan iş sözleşmesinden doğan uyuşmazlıklar, sporcu temsilciliğine ilişkin sözleşmelerden kaynaklanan uyuşmazlıkların malvarlığını ilgilendirdiği ve İsviçre Milletlerarası Özel Hukuk Kanunu (MÖHK) m 177/1 uyarınca tahkime elverişli sayılmaktadır.

   Toplayacak olursak Oyun Kurallarının İhlalinden Kaynaklanan Uyuşmazlıklar ve Müsabaka Hakemlerinin Kararları ile ilgili Uyuşmazlıklar, çözümünde tahkim yargısına başvurulamamaktadır. 

     Malvarlığına İlişkin Çıkarları İlgilendiren Uyuşmazlıklar, çözümünde yukarıda da belirttiğim gibi MÖHK 177/1 uyarınca tahkime elverişlidir.

SPORTİF UYUŞMAZLIKLAR AÇISINDAN TAHKİMİN ÖZELLİKLERİ

        1) Çabukluk ve Ucuzluk: Tahkimin tercih edilmesinde en öncelikli ve temel özellik, devlet yargısına kıyasla çok daha sürelerde sonuç vermesidir. Ucuzluk açısından ise yüksek meblağlı uyuşmazlıklar açısından ucuz bir yöntem olmasına rağmen, küçük uyuşmazlıklar bakımından devlet yargısından daha pahalı bir yöntem olabileceği ortadadır ancak tahkim yargısının çabukluğundan ötürü kanaatimce küçük uyuşmazlıklar bakımından pahalı olsa bile daha hızlı sonuç alınacağı için tahkim yolu daha olumlu gözükmektedir.

       2) Uzmanlık: Tahkimin tercih edilmesi ile elde edilen bir diğer yarar, teknik uzmanlık bilgisi gerektiren spesifik konularda meydana gelen uyuşmazlıkların, uzmanları tarafından birinci elden çözüme kavuşturulabilmesidir.

            Özel uzmanlık gerektiren alanlardan biri de tartışmasız spor hukukudur. Bu yüzden sporda tahkim yolu büyük bir avantaj sağlamaktadır.

       3) Tarafsızlık ve Gizlilik: Tahkimin tarafsızlık konusunda sağladığı yarar, tarafların kendi hukuk sistemlerine hakim olamamalarından doğan eşitsizliği ortadan kaldırarak, uyuşmazlıkların tarafsızlık içinde çözümlenmesine olanak sağlamasıdır. Gizlilik ise, ticari uyuşmazlıklarda tahkim açısından olumlu görülse de niteliği gereği şeffaf olmak zorunda olan disiplin uyuşmazlıkları bakımından gizlilik, sadece yargılamanın başından sonuçlanmasına kadar olan aşama için söz konusu olup; yargılama sonunda verilen hakem kararları kamuya açıklanmaktadır.

             Disiplin uyuşmazlıklarında verilen hakem kararlarının yayınlanması, hem cezalar bakımından caydırıcı bir nitelik taşımaktadır hem de kararlar emsal teşkil etmektedir.

        4) Bütünlük: Bu prensiple tarafların ulusal hukuklarından bağımsız şekilde salt tahkim yargısıyla verilen kararların evrensel özellik taşıması amaçlanmaktadır. Oyun ve müsabaka kuralları açısından bütün dünyada bir uyum ve istikrarın olduğu sporda, sportif uyuşmazlıkların çözüme bağlanması konusunda da aynı uyum ve istikrarın sağlanması amacıyla CAS, sportif uyuşmazlıklarda ulusal sınırları aşacak şekilde ve evrensel nitelikte, her daim birbirleriyle uyumlu kararların verilmesi amacıyla faaliyet göstermektedir.

        5) Sportif Kuruluşların Beklentilerine Uyması: Yeterli niteliğe ve niceliğe sahip olmayan devlet yargısının spor yargısı alanından tahkim yoluyla bertaraf edilmesi sonucunu ortaya çıkarmıştır. Nitekim CAS'ın oluşturulmasının fikri de sportif kuruluşların, spesifik spordan doğan uyuşmazlıkların çözümünde devlet yargısına başvurulmasından duydukları rahatsızlık üzerine ortaya çıkmıştır.

        6) Kararların Tanınması ve Tenfizinde Kolaylık: Sportif uyuşmazlıklarda bir ülkede verilen kararın diğer ülkelerde tenfiz edilmesi çok önemlidir. Çünkü, kararlar her nerede ve her ne yasal düzenleme çerçevesinde verilirse verilsin; bütün, evrensel geçerliliğe sahip kararların ve emsal teşkil edilebilmesi için tanıma tenfiz uygulamaları çok önemli bir rol taşımaktadır. Yabancı hakem kararlarının tanınması ve tenfizi yolunda neredeyse tüm devletlerin onayladığı New York Konvansiyonu'nun getirdiği tenfiz kolaylığı sayesinde 169 ülkede kolayca icra edebilir.

                                                                                                                                                                Stj Av. Batuhan Berk MAZLUM